Endokrini sistem predstavlja skupinu organa zaduženih za proizvodnju hormona koji krvotokom putuju do ciljnih mjesta u organizmu. Uloga ovih hormona je u regulaciji metabolizma, rasta, reprodukciji, znojenju, odgovoru na stres, te mnoge druge funkcije.
Proizvodnja hormona regulisana je signalima iz mozga kao odgovor na vanjske stimuluse.
HIPOFIZA
Smještena je na bazi mozga, veličine zrna pasulja. Hormoni hipofize imaju razne funkcije od regulacije metabolizma do reprodukcije.
Proizvodnjom adrenokorikotropnog hormona (ACTH) djeluje na nadbubrežne žlijezde i stimuliše produkciju steroida, prije svega kortizola kao odgovor na stres. Disfunkcija ovog dijela hipofize koji luči ACTH dovodi do Kušingove bolesti.
Na metabolizam i rast utiče sekrecijom tireotropnog stimulirajućeg hormona (TSH), koji djeluje na štitnu žlijezdu, kao i sekrecijom hormona rasta (GH), koji utiče na metabolizam i gradi mišiće.
Anti-diuretični hormon (ADH;vazopresin) smanjuje izlučivanje vode putem bubrega.
Reproduktivni ciklus je takođe pod uticajem hormona hipofize. Folikulostimulirajući hormon (FSH) i luteinizirajući hormon (LH) djeluju na jajnike kobile i testise pastuha. Kod kobila, FSH stimulira razvoj i sazrijevanje folikula dovodeći do ovulacije. Kod pastuha, FSH utiče na proizvodnju sperme. LH ima glavnu ulogu u produkciji polnih hormona kao što su testosteron i estrogen u oba pola.
NADBUBREŽNE ŽLIJEZDE (ADRENALNE ŽLIJEZDE)
Imaju važnu ulogu u metabolizmu, ponašanju i odgovoru na stres.
Glukokortikoidi – kortizol, kortizon i kortikosteron – regulišu metabolizam proteina, masti i minerala.
Ovi hormoni imaju antiinflamatorni efekt na imuni sistem, te zato kod Kušingove bolesti dolazi do znakova oslabljenog imuniteta kao što je hronični dermatitis, slabo zarastanje rana.
Aldosteron, kojeg luče nadbubrežne žlijezde, takođe regulira količinu natrija, vode i krvni pritisak.
Bubrezi parcijalno djeluju kao endokrini organ lučenjem renina, koji stimulira lučenje aldosterona u nadbubrežnim žlijezdama.
Gonadokortikoidi proizvedeni u nadbubrežnim žlijezdama utiču na proizvodnju sperme kod pastuha i na reproduktivno ponašanje oba pola.
Nadbubrežne žlijezde proizvode kateholamine, epinefrin i noreinefrin. Ovi hormoni su odgovorni za ”fight or flight” odgovor.
ŠTITNA ŽLIJEZDA (TIROIDNA ŽLIJEZDA)
Štitna žlijezda smještena je neposredno ispod grkljana. Ova žlijezda koncentriše jod u organizmu i proizvodi tiroksin (T4) i trijodtironin (T3) kao odgovor na TSH hipofize. Tiroidni hormoni povećavaju metaboličku aktivnost gotovo svih tkiva u organizmu.Znatno je izraženija i aktivnija kod ždrijebadi. Aktivnost joj je povećana u hladnom periodu. Luči i kalcitonin koji je važan za metabolizam Ca.
PARATIROIDNE ŽLIJEZDE
Proizvode paratiroidni hormon (PTH) čije je glavna funkcija regulacija nivoa kalcijuma u tijelu. U kostima dovodi do oslobađanja Ca i P. Na bubrege djeluje tako da zadržavaju kalcij i izlučuju fosfor u urin, a u tankim crijevima stimuliše njihovu resorpciju.
GUŠTERAČA (PANKREAS)
Smještena je u trbušnoj šupljini. Kao endokrini organ, odgovorna je za produkciju insulina i glukagona. Insulin ima ulogu u transportu glukoze u ćelije kako bi ih one iskoristile za energiju.
Glukagon takođe modulira nivo glukoze u krvi povlačenjem glukoze iz “rezervi” kada je njen nivo u krvi jako nizak.
POLNE ŽLIJEZDE
Jajnici kod kobila i testisi kod pastuha proizvode polne hormone, kao što su testosteron, estrogen i progesteron. Oba pola proizvode sve polne hormone, ali je njihova koncentracija određena polom. Pastusi imaju veće količine testosterona, dok ženke estrogena. Hormoni polnih žlijezda utiču na rast i regulišu razvoj organizma i od njih zavisi niz karakteristika muškog i ženskog organizma.
